Humans of Kurdistan
پڕۆژەی Humans Of Kurdistan ئامانجیەتی فرەکەلتووریی وڵاتی کوردستان بخاتە ڕوو، لە ڕێگەی فۆتۆی ڕووخساری خەڵکەکەی و چیرۆکەکانیان.

December 2, 2020

“Mixabin êdî kuştina jinan û tundîya li ser jinan her roj diçe zede dibe. Kuştina jinan bi daneyên statîskan tên nîşandan. Ew jî dibe sedema ji bîr kirina nav û çîrokên wan jinan. Lê hemû jinên ku hatine qetîl kirin çîrok, hêvî û daxwazên wan ji jiyanê hebû. Ji ber vê yekê di vê xebatê de min xwest ez navê jinên ku hatine kuştin nedim ji bîrkirin. Ji ber wê mi bi navê ‘Neqşebîrdarî’ xebatek çêkir. Min 7’ê sibatê dest bi kar kir û her ku jinek tê kuştin ez navê wê lê zede dikim. Piraniya jinan ji aliyê hevjînên xwe ve hatine kuştin. Ew jî bi rastî min êşand. Hêvî û xeyal û daxwazên wan jinan hebû û ew xeyal û jiyana wan ji destê wan hatin stendin. Ji ber vê jî min cûreya nexşê bijart. Ji ber ku nexş bi hêvî û daxwazên mezin tên amade kirin. Li ser keda jinê heye û di heman demê de ji bo jinan mînakek ji bo berxwedanê ye.” ...

November 24, 2020

“Dema ez 7 salî bum li ba bavê xwe karê sifirê hîndibum. Mi gelek ji vî karî hez dikir. Dema ji dibistanê derdiketim ez diçum kargeha bavê xwe û dixebîtim. Bavê mi hemu tişt pêş mi kir. Piştî bavê xwe mi dev ji vî karî berneda û mi domkir. Mi gelek nîgar li ser sifir, cam, hesin û daran çêdikir. Ya herî zêde mi jê hezdikir suretê Şahmaran bu. Li ser sifirê surete Şahmaran cara yekem mi çêkir. Şahmaran ji bo jinên ciwan tiştek bi wateye. Jinên ciwan berîya bi zewicin ji bo ku bextewar bin li ser cêzên xwe Şahmeran neqş dikirin. Berê li ser dîwaran, ser derîyê malan di şahmaran cîh hebu. Aniha kêm buye. Ji ber wê ez bi kare xwe çîroka Şahmaran didim jîyandin. Aniha li ser sifir, cam, dar, kevir û hesin Şahmaran çêdikim. Ev kar her roj diçe winda dibe. Ji ber wê ez vî karî hinin zarokên xwe dikim. Aniha kurê mi bi mi re dixebite û hînbuye. Hêvîdikim ku berdewam bike û ev kar xilas nebe”. ...

November 10, 2020

“9 zarokê mi hene û jî li Stenbolê dijîn. Ez û hevserê xwe tenê li gund dijîn. Hevserê mi bi qenserê ket û aniha derman dibe. Her meh diçe nexweşxanê. Karê erda û malê hemû li ser milê mi maye. Ji zarokatîya xwe heta aniha ez li gund xebitî me, ling ne ketîye ber mi. zarokê mi yek bi yek ji bo bi xwebitin çun Stenbolê. Li gund qada xebatê zêde tune ye. Tenê erd û darin lê ew jî têr nake. Hemu ji mi dûr in tenê bi telefonê bi wan re diaxivim. Ji çend meha hinek tên ba me hinekî dimînin û dîsa diçin. Mi di xwest hemû zarokên mi li ba mi bûya lê derfet tune. Jiyan ji bo jinan pir zor û zehmete.” ...

November 8, 2020

“Ez li Zanîngeha mamoste bûm. Ez 23 salan xebitîm, piştre ji ber xebatên mi bi biryarek sîyasî ez ji kar derxistim. Ez li ser xweza û ajalan dixebitîm. Piştî ku ez ji kar derxistim mi xebatên xwe berdewamkir. 5 sal bere dayikêkê din ava goreyan de ji mi re bizirê genim anî. Ev çar sale ez wî bizirî zede dikim û 5 cureyên genim jê derket. Armanca mi zêdekirin û bikaranîna bizirê xwezayî ye. Aniha hemu cotkar bizirê endustrî bikartînin. Heger çiqas hilberîna bizirê endustrî zêde be jî di rastîya xwede axê dikuje. Ji bo tenduristîya mirovan jî nebaşe. Dibe sedema nexweşîyên giran. Xwarîna wê jî bê tahme. Ji ber wê em bizirên xwe yê heremî bikartînin û zêde dikin. Piştre em li cotkarên derdorê bela dikin. Em dixwazin hemu cotkar ji bo xwedî derketina axa xwe bizirê xwe yê heremî bikarbîne û bi dermanên endustrî axa xwe nekuje.” ...

November 5, 2020

“Berê mala me li gund bu, di sala 1992an de me koçî navenda Mêrdîn kir. Aniha mala me li navenda Mêrdîn e. erd û darên me jî li gundin, Dawîya heftê em tên wan av didin. Berê tu kar ne dima ku me nedikir Lê piştî em çun bajaran êdi tu kar bi me nabe, Em nikarin li ser xwe herin û werin. Em sere şeveqê radibun û em diçun paleyîyê. Heta nîvro me paleyî dikir. Piştre em dihatin bin sîya daran. Em diçun malê û me şîv çêdikir, me şîr germ dikir û me di meyand, me 2 teşt nan li tenûrê dixist. Me mal dida ser hevdu û paqij dikir w Me ava xwe ji kanîyê bi pîya tanî malê. Seknandin ji me re tune bu. Betlandin û êş di canê me de tune bu. Me bîra nexweşîyê nedibu. Aniha rehetî heye lê bi qasî rehetîyê nexweşî jî heye” ...

October 22, 2020

"ئێمە شەش برا و یەک خوشکین، بەهۆی خراپی باری دارایی خێزانەکەمەوە وازم لە خوێندن هێنا و دەستم دایە کاری کشتوکاڵی. ماوەی نۆ ساڵە ئەم کارە دەکەم. کە منداڵ بووم خەونی ئەوەم هەبوو ببم بە دکتۆر، بەڵام واقعی ژیان و خەون زۆر جیاوازن، نەبوونی (هەژاری) خێزانەکەم ڕێگەی نەدام بگەم بە خەونەکەم. هەر ڕۆژەی لە کێڵگەیەک کار دەکەین، ئەمڕۆ خەریکی پەمووین سبەی خەریکی شتێکی تر دەبین، ڕۆژانە کاتژمێر پێنج هەڵدەستین پێش خۆرهەڵاتن و خۆمان ئامادە دەکەین، بۆ کاتژمێر شەش دەگەینە کێڵگەکە، هەتا کاتژمێر پێنجی ئێوارە کاردەکەین. دواتر هەقی ئەو پەمووانەی چنیومانە بڕێک پارە وەردەگرین، بۆ هەر کیلۆیەک هەشت سەنت وەردەگرین. کارێکی زۆر گرانە بەڵام ئێمە ناچارین ئەو کارە بکەین." ...

October 18, 2020

"من نووسەر، ڕۆژنامەنووس و ماف پەروەرم، لە ئامەد دەژیم. لە نێوان ساڵانی 1997 – 2007 بەشدار بووم لە پڕۆگرامی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ خێزانە نەبووەکان (هەژارەکان) و بۆ ماوەیەکی زۆر لەگەڵیان بووم. لەسەر نووسینی ناو کتێبەکانم چەندین جار سکاڵام لەسەر تۆمار کراوە. لە تورکیا کورد بوون، ڕۆژنامەنووسی و ژن بوون زۆر زەحمەتە. بەشداریم لە چەندین خەباتی ژناندا کردووە. ساڵی 2014 کارم بۆ یەزیدییەکان کردووە کە لە شەڕی داعش هەڵاتوون و هاتوون بۆ تورکیا. و بەشێک بووم لە بونیادنانی کەمپ بۆیان. خەڵاتی زۆرم وەرگرتووە بۆ کارەکانم لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، لەوانە لە ئیتاڵیا خەڵاتی "ڕۆژنامەنووسی ئافرەتی بەتوانا"، لە 2018 خەڵاتی جیهانی بۆ "پاراستنی ئەو مرۆڤانەی لە خەتەردان". تێکۆشانی ئافرەتان وەک ڕووبار وایە، ئافرەتان چەندین سەدەیە تێدەکۆشن و تا ئەم ڕۆژەش هاتووە. ئێستاش تێدەکۆشین و لە داهاتووشدا تێدەکۆشین. تەنانەت ئەگەر دۆخەکەش خراپ بێت هێشتا هیوا هەیە، کاتێک سەیری ئافرەتان دەکەم ئەو هیوایە دەبینم. هێزێکی تێکۆشانی بەهێز هەیە لەناو ئافرەتانی کورددا." ...

October 17, 2020

"خوێندکاری پۆلی نۆیەمم، بەڵام وا بۆ حەوت مانگ دەچێت بەهۆی کۆرۆناوە نەچوومەتە خوێندنگا. دوای داخستنی خوێندنگاکان، خوێندنی ئۆنلاین دەستیپێکرد. گوندەکەی ئێمە شەبەکەی مۆبایل نایگاتێ، بۆیە هێڵی ئینتەرنێتمان نییە. تەنها یەک تەلەفیزیۆنمان هەیە و لە ماڵەوەش چوار خوێندکارین. زۆرکات بەهۆی کارەبا بڕانیشەوە ناتوانین لە تەلەفیزیۆن ئامادەی وانە پەروەردەییەکان بین. بۆیە تەنها خۆم بە خوێندنەوەی کتێبەکانەوە سەرقاڵدەکەم، چونکە زۆر ئارەزوو دەکەم ببمە پارێزەر." ...

October 11, 2020

"وا بۆ حەفتاودوو ساڵ دەچێت ئەم کارە دەکەم. وەستاکەم ئەرمەنی بوو، کاتێک تەمەنم هەشت ساڵان بوو، لەلای ئەو دەستبەکار بووم و کارم بۆ ئەو دەکرد. هەر لەویشەوە فێری کارەکە بووم. کاتێک بە تەواوی فێربووم، وەستاکەم لە ماردین ڕۆیشت و کۆچیکرد. ئیتر بەو جۆرە ئەم پیشەیە لە دەستی خۆمدا مایەوە. وەستاکەم پیاوێکی بەسۆز و مرۆڤێکی باشبوو، ڕاستە ڕەنگە بیروباوەڕمان جیاوازبووبێت، بەڵام ئێمە هەموومان مرۆڤین و پێکەوە لەسەر ئەم زەوییە دەژین. زۆری خۆشدەویستم، لەدوای ئەوەی کۆچیکرد من بەردەوامیم بە پیشەکەدا، تەنها کترییەک و کوپەڵەیەکی ئاو و تەنورێکم هەبوو. بەردەوام شتم دروستدەکرد و دەمفرۆشت. چەندین شاگرد لەگەڵمدا کاریان دەکرد، بەڵام وردە وردە هەمووان ڕۆشتن و هەندێکیان بەرەو شارەکانی ڕۆژهەڵات کۆچیانکرد، هەندێکیان دەستبەرداری کارەکە بوون، هەندێکیان دەستیان بە کاری دیکە کردوو و دەوڵەمەند بوون. ئێستاش کە دەمبینن، پێم دەڵێن "هەر سەرقاڵی قوڕکاریت؟". من کارەکەی خۆمم خۆشدەوێت، من نامەوێت دەوڵەمەندبم، ڕۆژان چۆن دێن و دەڕۆن، من سوپاسگوزارم. ئێستا کەس نییە ئارەزوو بکات ئەم کارە فێربێت، بەرە بەرە ئەم پیشەیە بەرەو نەمان دەچێت و ئەوەش زۆر دڵتەنگم دەکات." ...

September 27, 2020

"ساڵی ١٩٧٤ بوو، لەگەڵ هاوڕێیەکم دانیشتبووین. پیاوێک لێرەدا خەریکی خوێندنەوەی کتێبێک بوو لەسەر بەرگی کتێبەکە وێنەی پیاوێک هەبوو، بە دەنگێکی بڵند کتێبەکەی دەخوێندەوە. ڕۆشتمە لای و پرسیم بزانم ئەو کەسەی سەر بەرگی کتێبەکە کێیە، پێی وتم ئەوە وێنەی ئەلبێرت لویس گابرێلە، مێژوونوسێکی فەرەنسییە. لە ساڵی ١٩٣٠دا بە بڕیاری پارێزگاری ئامەد چەند تاوەرێکی مێژوویی شارەکە ڕووخێندرا، گابرێلی مێژوونوسی فەرەنسی ئەمە دەبینێت و نوسەرانی تورکیای لێئاگادار دەکاتەوە. سوپاس بۆ گابرێل کە بووە هۆکاری وەستاندنی وێرانکردنی ئەو تاوەرانە. زۆر خۆشحاڵبووم بە بیستنی ئەو کردارە مرۆڤانەیە، بۆیە بڕیارمدا هەندێک وێنەی لە ئۆفیسەکەمدا هەڵبواسم." ...

September 23, 2020

"تەمەنم بیستویەک ساڵە و لە شاری ئەستەنبوڵ کاردەکەم. ئێستا بۆ وەرگرتنی پشوو هاتومەتەوە بۆ گوندەکەی خۆمان. هاتووم دەوروبەری ئەم چەمە بۆ سەیران ئامادە بکەم، بەبێ بەکارهێنانی کۆنکرێت و هەوڵدەدەم دەقاودەق سروشتی چاکی بکەم. خەڵکی لە ماوەیەکی کورتدا شوێنەکەیان زۆر بەدڵبوو و کۆتایی هەفتە دێنە ئێرە بۆ سەیرانکردن. زۆر دڵخۆشبووم کە گوندەکەی ئێمە بە شوێنی سەیرانگا ناسراوە، چونکە خەڵکێکی زۆر بەهۆی ڤایرۆسی کۆرۆناوە لە ماڵەکانی خۆیان نایەنە دەر، کاتێکیش دێنە دەرەوە ئارەزوو دەکەن بچنە ناو سروشت. بۆیە ئەم جێگایە هەلێکی باشە بۆ حەوانەوە و چێژوەرگرتن لێی." ...

September 18, 2020

"جاران کاری کشتوکاڵمان دەکرد، مەڕوماڵاتمان هەبوو و ئاژەڵداریمان دەکرد، بەڵام ئێستا توانامان نەماوە. هاوین بۆ هاوین تۆو دەفرۆشین. تەماتە، بیبەر و باینجانی ڕەش دەچێنین و کە پێدەگەن دەیانفرۆشین. هاوینان تۆویان لێدەگرین و بۆ ساڵی ئایندە هەندێکیان دەچێنین و هەندێکیان دەفرۆشینەوە. من و خێزانم بەتەنهاین و پێکەوە کاردەکەین. ڕاستە تەمەنمان سەرکەوتووە، بەڵام لامان گرنگ نییە. بۆ دابینکردنی بژێوی ژیانی خۆمان ئەم کارە دەکەین. جاران هەلومەرجی ژیان زۆر ئاسانتر بوو، بەڵام ئێستا ژیان قورس بووە." ...