Humans of Kurdistan
پڕۆژەی Humans Of Kurdistan ئامانجیەتی فرەکەلتووریی وڵاتی کوردستان بخاتە ڕوو، لە ڕێگەی فۆتۆی ڕووخساری خەڵکەکەی و چیرۆکەکانیان.

February 13, 2022

“Ez Zanîngeha Erdexanê doktora dikim. Mijara teza doktora ya mi çanda eşîrên koçere. Ez li ser eşîrên koçer yên Elikan, Duderan û Soran dixebitim. Ev salekê ez bi wan re dijîm û bi wan re bajar bi bajar koç dikim. Din ava salekê de ez 3 caran çume mala xwe, weke din ez bi koçeran re li çîyayên cüda di konan da dijîm. Di serî de ji ber ez ji bajêr hatibum mi gelek zor û zehmetî dîtin. Lê aniha ew zor û zehmetî tune ye. Ew mi weke keça xwe dibinin û ez jî wan weke malbata xwe dibînim. Aniha em ê ji Şirnexê koçî Serhedê bikin. Ev rê wê 2 mehan dewam bike. Di pêvajoya ku ez bi wan re mam mi gelek pirsgirêkên wan jî dît. Yek jê kirêya zozanan ya di jî rêya koçê ye. Zozanên ku lê dimînin gundî gelek dirav dixwazin. Ji ber ku rêyek dîyarkirî ya koçê tune ye gelek zor û zehmetîyan dibinin. Ji bo ev pirsgirêkên wan çareser bibe mi raporek amade kir û ragihand rayedaran. Ji bo pirsgirêkên wan çareser bibe divê em xwedî li koçeran derbikevin”. ...

January 23, 2022

“Berê li gundê me gelek aşên avê hebun. Bav û kalen me jî kare aş dikirin. Piştî wan me destpêkir. 50 sal berê me av anî aş û me ev kar dewam kir. Ev 35 sale em li ser aşê avê tehînê çêdikin. Her tiştên me xwezayî ye. Kuncîyên vir bê gubre ne. Em li vir wan vedikin, dişun û li ser agir wan sor dikin. Bi hêza avê jî em tehînê çêdikin. Tiştekî ku bi ceryanê dixebite li vir tune ye. Her tişt xwezayî ye. Tiştên ku bere hebu û ji bo tenduristîya mirovan baş bu ev tene maye. Me 14 zarok bi vî karî mezin kir. Rojê em heta 120 kîloya çêdikin û kîloyê bi 35 lîra difroşin. Kesên ku ji me distînin gelekî memnun dibin. Ji ber ku nêzî derîyê Xeburê ye kes ên ku diçin derîyê sînor ji vir tehînê dikirin û diçin”. ...

January 12, 2022

"Ev 45 sale ku ez bandfiroş im. Ev kar ji bavê mi ma. Mi emrê xwe da muzîkê. Berê eleqeyek mezin hebu lê aniha kes eleqeyê nîşanî banda nade. Hert tişt buye dijîtal. Ez di vî karî de zarokatîya xwe û bi tevahî jîyana xwe dibînim. Kargeha mi biçuke lê heta aniha mi nêzi 20 hezar band arşiv kirîye. Ji hunermendên heremî bigrin heta hunermendên navdar û hunermendên ku navê wan hatîye ji bîr kirin, bandê hemuyan di arşîva mi de heye. Dema hunermend tên kargeha mi û bandê xwe dibînin matmayî dimînin. Ji ber ku wan jî bandên xwe ji bîr kirîye û di destê wan de tune ye. Ji dema ku mi dest bi vî karî kirîye ez herdemê bandekê difroşim ya di jî ji bo arşîva xwe hiltînim. Heger bandek tene di destê mi de bimîne ku malê dinyê jî bidin mi ez nafroşim. Ji ber ku mi emrê xwe daye vî karî û ji bo mi wateyek mezine. Ji gelek welatan tên û banda ji mi distînin. Hinek 10, hinek 20 banda dixwaze. Bi rastî ez dixwazim ku banda bifroşim kesên ku qîmeta wan zanibe. Ji ber ku kesên qîmet nezan carekê guhdar dikin û piştre davêjin". ...

July 3, 2021

"کاتێک دێن بۆ ماردین لە ئاسماندا کۆلارە دەبینن، هەڵدانی کۆلارە لە ماردین بووە بە کەلتوور، هەمیشە لە ئاسمانی ماردین کۆلارە هەیە. من وەک گەنجێکی ماردین حەزدەکەم بەردەوامی بدەم بەو کەلتوورە و زیاتر بیناسێنم. هەڵدانی کۆلارە خەونی هەموو منداڵێکە، خەونی منیش بوو، یەکەم کۆلارەم لە نایلۆن دروستکرد و فڕاندم. ئێستا خەونی منداڵیم بەدی دێنم. تاوەکو ئێستا ٢٦ وڵات گەڕاوم و بەشداریم لە فێستیڤاڵی نێودەوڵەتیدا کردووە. کاتێک بەشداریمکرد ئاشنابووم بە کەلتووری میزۆپۆتامیا. هیوادارم هەموو منداڵێک کۆلارە بفڕێنێت، وۆرکشۆپێکم کردۆتەوە و تاوەکو ئێستا ١٠ هەزار منداڵم فێرکردووە". ...

January 24, 2021

“Ji zarokbuna xwe heta aniha ez li ser Çemê Dîjle masîya digirim. Zarokatîya mi li ser vî çemî derbas buye. Aniha li Çemê Dîjle gelek tişt hatîye gûhertin. Berê me li ser vî çemî bi masîyan bazirganî dikir. Masî gelek hebun. Rojê herî kêm me 150 kîlo masî digirt. Gelek cureyên masîya hebu. Aniha ne wiha ye. Çêmê Dîjle qirêj kirin û xera kirin. Bendav li ser çêkirin, bi nezanîya avdana erdan dikin û çem bi wê herîyê qirêj kirin. Berê ava Dîjle gelekî zelal bu lê aniha weke herîyê diherike. Ji ber ku av qirêj bu hejmar û cureyên masîya jî kêm bu. Aniha ez çiqas bixebitim jî tenê 10 kîloyan an digrim an nagirim. Ji ber bendavê ava çem geh bilind dibe geh kêm dibe. Ji ber wê jî cureyên masîya ji Dîjle koç kirin. Êdi em dixwazin destê xwe ji ser Çemê Dîjle rakin. Bila Dîjle li gorî xwezaya xwe biherike. Bila deste mirovan lê nebe”. ...

January 22, 2021

“Di sala 2010an de li gundê me bendav çêkirin. Piştî ku av bilind bu mal û erdê me hemû dibin avê de man. Erdê me yê ma jî li aliye di yê bendavê me. Piştî ku bendavê av li xwe girt, rêyên gundên me jî di bin avê de man. Ji bo hatûçûnê, rêya gundan nêzî 25-30 kîlometre dirêj bû. Ji ber rê tune bu em nikaribun herin ser erdê xwe. Me jî wê demê nizani bu ku em bêjin heta ku hûn pirê çênekin bendavê çênekin. Me got, her kengê be dê pirê çêkin. Rêyên me ji hev hatin qetandin, qismek zeviyên me li wî alî man qismek jî li vî alî man. Gundê me bûne du parçe. Hewldanên me yên li gel rayedaran jî bê encam ma. Me jî çareserîyek ji xwe re dît. Ji bo ku em bikaribin di navbera gundên xwe de bên û biçin, me ji bajarê Îzmîrê felûqe ango belemekê kirî. Niha xwendekar, cotkar û nexweş û şêniyên gundan bi vê felûqeyê derbasî gundên xwe dibin. Bi carekê de 69 kes dikarin lê siwar bibin. Dibêjin ev felûqe dikare bikeve bine avê jî lê ji berk u em nizanin hêj me necerabinadîye”. ...

January 20, 2021

“Ez mamoste me û ev demek dirêje ez bi kare hunerê mijûl dibim. Ewilî mi dest bi çêkirina wêneyan kir. Pişt re mi dest bi perwerdehiya çêkirina peykerên metal û têlan kir. Aniha ez li ser portreyên têlan dixebitim. Nêzî salekê mi nêzî 18 peykerên têlan çê kir. Di çêkirina portreyên peykerên ji têlan têde îfade heye. Ji bo min têl bi qîmet bûye. Têl parçeyekî hunera min e, piştî ku ez şikil didim wê, ew dibe huner, ez bi vî çavî li têlan mêze dikim. Ez ewilî modela wan di serê xwe de teşe didimê, li ser xaxizê xêz dikim û pişt re bi têlan çêdikim. Min xwest bi têlan tiştek cuda çêbikim. Ev peyker hinek wek xêzkirinê li dîwar disekinin, lê dema mirov li nêz temaşe dike xwe dide eşkerekirin ku peykerên têl in. Dema mirov lê mêze dike ne rastî ne, lê wek hestek ku rastî ne hest dide mirov. Peykerên têl pir nayê zanîn. Hin mirov dibêjin ku qey ev huner afirandina min e, lê ne ya min e. Ev hunera peykerên têl li Ewrûpayê gellek heye”. ...

January 11, 2021

“Ev 60 sale li vê kargehê de dixebitim. Ji sala 1960an ve ez vî karî dikim. Temenê mi bi vî karî derbas bu. Mi 3 zarok bi vî karî mezin kir. Berê karê me gelek bu. Bi şev û bi roj em dixebitîn lê dîsa jî têr nedikir. Lê aniha êdi tu kes şewqa bikar naynin. Li Amedê gelek hosteyên şewqa hebun lê aniha tene ez mame. Êdi ez jî nikarim dewam bikim. Piştî demek kin ez ê jî dev ji vî karî berdim. Piştî mi li Amedê tu kes namîne ku şewqa çêbike. Şewqe çandek kevn û mezin bu. Aniha tenê kal şewqê dixin sere xwe. Ciwan bi çanda şewqa nizane. Gelek karen wiha yên kevn roj bi roj winda dibe. Ez gelek xemgîn dibim ku dê karê mi jî winda bibe. Xwezî zarokên mi hînbibuna lê ew jî bi rêya xwe çun. Her wiha çandek mezin dê din ava salan de winda bibe û were ji bîr kirin.” ...

January 6, 2021

“Ji komkujîya Roboskî ya ku di sala 2011an de pêk hat ez û 3 hevalê xwe rizgar bûn. Wê şeve seat li dora 3-4ande em du kom bi hespên xwe derketin rê û ber bi sînor ve çun. Dema em çun rê vekirî bu û li ser rê leşker tune bu. Me sînor xelas kir û me mazot li hespên xwe kir û vegerîyan ber bi sînorê Tirkiyê ve. Dema em hatin nêviyê rê dengê teqînê hat. Dema em gihiştin ser sînor em li gund gerîyan û me got em werin an na. Gundîya ji me re gotin newin, gelek leşker ketîye gund û dorpêç kirîye. Em hinekî rawestîyan. Ji bol i hespa xwe binerim ez rabum ser xwe û çum bi pêşde. Di wê deme de ronahîyek çêbu û balafirên şer dest bi bombebaranê kir. Ez ketim bin berfê û mi xwe veşart. Dema ez rabum mi dît ku hevalê mi tev parçe bune. Mi telefonî gund kir û gundî hatin cihê buyerê. Tu carî ji bîra min naçe. Ew kêliya ronahiya ku di wextê bombebaranê derketibû holê tê ber çavên min. Dibêjim gelo dê ev car kuder bê bombebarankirin? Her di ber goristanê re derbas dibim wekî ku me nû ev 34 kesan veşartiye axê”. ...

January 4, 2020

“6 sal bere mi dev ji kare xwe berda û ez bûm geştyar. Bajar bi bajar, gund bi gund ez gerîyam. Heta aniha ez li 81 bajarê Tirkiyê û bi deh hezaran gundan gerîyam e. 4 sal berê dema ez çûm hinek gundan mi dît ku pêlîstokên zarokan tune ye. Dema ez ji gund vegerîyam ez fikirîm ku ez ê çawa pêlîstokan ji zaroka re bivim. Her wiha mi dest bi çêkirina tizbî û berzendkan kir. Tiştên ku mi çêkir mi bi pêlîstokan guhert. Kes ên ku 5 pêlîstok didin ez berzendekê didim, yên ku 50 pêlîstokan didin ez tizbîyek giranbiha didim wa. Piştre ev weke kampanyakê belav bu. Pêlîstokên ku mi berhev kir mi li zarokên gundan belav kir. Heta aniha mi ji 12 hezar zarokan re pêlîstok birine. Weke geştyar ez li hemu bajar û gundan digerim. Mi xwest ku ev gera mi bi wate be. Ji ber wê mi dest bi xebatek wiha kir. Ez dixwazim hemu geştyar wiha tevbigerin û dema ku biçin gundekî bila ji bo zarokan pêlîstokan bi xwe re bivin. Ew rûkenîya zarokên ku pêlîstokan digirin hêjayî hemu tiştane”. ...

December 28, 2020

“Di sala 1960an de mi destpêkir. 60 sal çêbu. Hosteyê mi ermenî bû. Ev çermên ku pê pêlavan çêdikim ji çermên ga ne. Em solên xwe ji çermên gayên 2-3 saliyan çêdikin. Çermê gayê mezin jî, ji ber ku hişk e em wan dikin binê pêlavan. Hinek sol jî ji çermên bizinê çêdibin. Mi di ciwaniya xwe de rojê 8 cot pêlav çêdikir, lê niha rojê solek an jî 2 solan diqedînim. Nêzîkê 40 sal berê li Amedê 100-150 dikanê solan hebûn. Niha 10 dikan an heye an jî tune ye. Yê ku vî karî dikin pir kêm bûne. Yê ku ji xwe hez bike an jî kesên ku qiymeta solan bizanibe tê solan ji ba min digire. Kesên ku lingê wî seqet an jî pir mezin be ji ber ku solê febrîqayê nabînin ji wan re bi destan çêdikim. Gelê me îro gava pêlavan digirin baş be an jî nebaş be jî li marqeyê mêze dike. Pêlavên ku bi desta tê çêkirin ji bo aramî û tendûristiya mirovan gelek baş e. Daxwaza me ji gele me ew e ku solên xwe bi destan bidin çêkirinê. Bila dîroka me jî pêş de biçe”. ...

December 19, 2020

“Mi li zanîngeha Wanê beşa Wênasazîyê xwend, hûnera mi ya pêşin peyker e. Piştî mi zanîngeh xelas kir ez li ba peykersazekî xebitîm. Piştre mi kargeha xwe vekir. Ev 6 sale ez li kargeha xwe dixebitim û dersa didim şagirtê xwe. Piştî Covid-19 hûner rastî eleqeyek mezin hat. Aniha şagirtê mi yên ciwan jî hene û yên 70 salî jî hene. Ciwanên niha hinek ecêb in. Dema kare hûnere dibinin pir kêfxweş dibin û di pirsin lê ji bo kare hûnere bikin hinekî bê sebrin. Hûner dê ji bo xwe nas bikin bibe weke zimanekî. Ji bo xwenasînê hûner zimanek herî girînge. Mirov dikare hemu hestên xwe bi rêya hûnerê bîne ziman”. ...