Humans of Kurdistan
پڕۆژەی Humans Of Kurdistan ئامانجیەتی فرەکەلتووریی وڵاتی کوردستان بخاتە ڕوو، لە ڕێگەی فۆتۆی ڕووخساری خەڵکەکەی و چیرۆکەکانیان.

October 18, 2020

"من نووسەر، ڕۆژنامەنووس و ماف پەروەرم، لە ئامەد دەژیم. لە نێوان ساڵانی 1997 – 2007 بەشدار بووم لە پڕۆگرامی نەتەوە یەکگرتووەکان بۆ خێزانە نەبووەکان (هەژارەکان) و بۆ ماوەیەکی زۆر لەگەڵیان بووم. لەسەر نووسینی ناو کتێبەکانم چەندین جار سکاڵام لەسەر تۆمار کراوە. لە تورکیا کورد بوون، ڕۆژنامەنووسی و ژن بوون زۆر زەحمەتە. بەشداریم لە چەندین خەباتی ژناندا کردووە. ساڵی 2014 کارم بۆ یەزیدییەکان کردووە کە لە شەڕی داعش هەڵاتوون و هاتوون بۆ تورکیا. و بەشێک بووم لە بونیادنانی کەمپ بۆیان. خەڵاتی زۆرم وەرگرتووە بۆ کارەکانم لەسەر ئاستی نێودەوڵەتی، لەوانە لە ئیتاڵیا خەڵاتی "ڕۆژنامەنووسی ئافرەتی بەتوانا"، لە 2018 خەڵاتی جیهانی بۆ "پاراستنی ئەو مرۆڤانەی لە خەتەردان". تێکۆشانی ئافرەتان وەک ڕووبار وایە، ئافرەتان چەندین سەدەیە تێدەکۆشن و تا ئەم ڕۆژەش هاتووە. ئێستاش تێدەکۆشین و لە داهاتووشدا تێدەکۆشین. تەنانەت ئەگەر دۆخەکەش خراپ بێت هێشتا هیوا هەیە، کاتێک سەیری ئافرەتان دەکەم ئەو هیوایە دەبینم. هێزێکی تێکۆشانی بەهێز هەیە لەناو ئافرەتانی کورددا." ...

October 18, 2020

"هاوڕێیەکی زۆر نزیکم هەبوو بە یەکەوە لە ساڵۆنێک کارمان دەکرد، وەک خوشکم وابوو تەنها لە کاتی خەودا جیادەبووینەوە. دوو ساڵ و نیو لەمەوبەر، گروپێکی نەناسراو هێرشیان کردە سەر ماڵیان، باوکی کرابووە ئامانج لەبەر ئەوەی پۆستێکی سیاسی هەبوو، بەڵام باوکی لە ماڵ نەبوو، بۆیە کچەکانی بوونە قوربانی. ڕۆژی دواتر هەواڵی مەرگیم پێگەیشت، بڕوام نەدەکرد، بەپەلە چووم بۆ ماڵیان بۆ دڵنیابوونەوە، کە بینیم خێمەیەک لەبەردەم ماڵیان دانراوە و ڕەسمی خۆی و خوشکەکەی هەڵواسراوە بە دەرگاکەوە توشی شۆک بووم، داوام لێکردن کە بیبینم پێش ناشتنی، بردیانم بۆ سەر جەنازەکەی، تابوتەکەم کردەوە و دەموچاویم بینی سپی بووە و نوری لێ دەبێتەوە. دڵم شکا و زۆر گریام، توشی شۆک بووم و ژیانم بە تەواوی گۆڕا. دوای ئەم ڕوداوە، زۆر بێتاقەت بووم، لە ژوورەکەم نەدەچوومە دەرەوە و لەگەڵ کەس دانەدەنیشتم، و لە تاریکیدا دەمامەوە. دوو ساڵ و نیو لە تەنیایدا مامەوە، هەتا ڕۆژێک هەندێک هاوڕێی تازەم ناسی کە لە پشتم وەستان و یارمەتیاندام ئەو شۆکە تێپەڕێنم، بڕوایان پێ هێنام کە ژیان شایەنی ئەوەیە بۆی بژیت و لە شوێنێکدا ناوەستێت." ...

October 17, 2020

"خەونی بوونم بە سەرۆک لەو کاتەوە دەستیپێکرد کاتێک منداڵ بووم نەخشەی عێراقم لەناو پەرتووکەکاندا دەبینی، ئەو کات وتم دەبمە سەرۆکی ئەم شوێنە. کاتێک لە قوتابخانە بووم لە قۆناغی سەرەتایی بەهۆی باسکردنی خەونەکەمەوە مامۆستا و هاوڕێکانم پێیان دەوتم سەرۆک، بەو شێوازە (سەرۆک) بوو بە نازناوی من. لە ئێستادا لێپرسراوی کۆمەڵەیەکم بەناوی (ڕەوتی کوردی)، پێم وایە ئێستاش هەر وەک ئەوەی جێی گاڵتەپێکردن بوو ڕەش پێستێک بڵێ من دەبم بە سەرۆکی ئەمریکا، بەهەمان شێوە بۆ ئێرە لە ڕۆژهەڵات و سەرەڕای ئەوەش کچە کوردێک بۆ وڵاتێکی وەک عێراق بڵێ دەمەوێت ببم بە سەرۆککۆماری عێراق هەر جێی گاڵتەپێکردنە. بەڵام من باش ئەزانم هیچ شتێک مەحاڵ نییە، ژیان پێچەوانە دەبێتەوە هەموو شتێک دەگۆڕێ، هەمووان چاوەڕێی فریادڕەسێکن و منیش خۆم بەو فریادڕەسە دەبینم، بەڵێ لە کۆتایدا من دەبمە سەرۆککۆماری عێراق." ...

October 17, 2020

"خوێندکاری پۆلی نۆیەمم، بەڵام وا بۆ حەوت مانگ دەچێت بەهۆی کۆرۆناوە نەچوومەتە خوێندنگا. دوای داخستنی خوێندنگاکان، خوێندنی ئۆنلاین دەستیپێکرد. گوندەکەی ئێمە شەبەکەی مۆبایل نایگاتێ، بۆیە هێڵی ئینتەرنێتمان نییە. تەنها یەک تەلەفیزیۆنمان هەیە و لە ماڵەوەش چوار خوێندکارین. زۆرکات بەهۆی کارەبا بڕانیشەوە ناتوانین لە تەلەفیزیۆن ئامادەی وانە پەروەردەییەکان بین. بۆیە تەنها خۆم بە خوێندنەوەی کتێبەکانەوە سەرقاڵدەکەم، چونکە زۆر ئارەزوو دەکەم ببمە پارێزەر." ...

October 16, 2020

"لە منداڵییەوە کاری بازرگانی تەسبیح دەکەم، کاتێک منداڵ بووم دەچووم بۆ بازاڕ و لەم جادە بۆ ئەو جادە جگەرەم دەفرۆشت، ئەو کاتانە کەسانی بەتەمەنم دەبینی کە خەریکی کڕین و فرۆشتنی تەسبیحن، لەو کاتەوە حەزی ئەوەم لەلا دروستبوو کە تەسبیح دروستبکەم، ڕۆژانە گوێم لە قسەکانیان دەگرت بەم شێوەیە فێربووم و دەستمپێکرد. لە سەرەتادا تەسبیحم لە ناوکی زەیتون و ناوکی خورما دروستدەکرد وەک کارێکی دەستی و دەچووم لە بازاڕ دەمفرۆشتەوە، لەو کاتەدا تەنها حەزێک بوو. بەڵام وردە وردە هەموو شتێک فێربووم لەسەر تەسبیح، جۆرەها تەسبیحم تاقی دەکردەوە، هەندێک جار دەمشکاند و لەگەڵ ماددەیەکی تر تێکەڵم دەکرد، هەتا گەیشتە ئەوەی هەموو شتێک فێربووم لەسەر تەسبیح بەهۆی تەجروبەکانمەوە و دوکانێکی تایبەت بە خۆمم کردەوە. ئەم حەز و خولیایەی کە فێربووم لە دواتردا بووە سەرچاوەی بژێویم و بەناوبانگ بوونم کە بەجێی دەهێڵم بۆ منداڵەکانم و کوڕەزا و کچەزاکانم.” ...

October 16, 2020

"ڕێکخستنی ڕۆژێکی شاد بۆ ئەو منداڵانەی کە خاون پێداویستی تایبەتن، یەکێ لە خۆشترن بیرەوەرییەکانی منە. ئەو ماوەیە کە وەک وێنەگرێکی خۆنەویست لەگەڵ ڕێخراوی مانگی سووردا کارم دەکرد پێشنیارمدا کە وەها ڕۆژێک بەڕێوەببەین. ڕۆیشتین ڕیزی ناوی ئەو منداڵانەمان لە نەخۆشخانە و "بێهزیستی" وەرگرت و لە گەڵ بنەماڵەکانیان پێوەندیمان گرت و کۆمان کردنەوە و ڕۆژێکی زۆر خۆشمان بۆ سازکردن و بەو بڕە پارە کە پێشتر کۆمان کردبوەوە، دیاریمان بۆ کڕین و پێشکەشمان کردن. هەم منداڵەکان هەم بنەماڵەکان بەم کارە زۆر دڵخۆش بوون و دوعای خێریان بۆ دەکردین. ڕەنگدانەوەی وێنەی ئەم جۆرە چالاکیانە لە بەشی پێوەندییەکانی ڕێخراوەی مانگی سووردا وای کرد کە کەسێکی خێرخوازی خەڵکی تاران بۆ بیناکردن و تەواو کردنی خوێندنگەیەک لە گوندێک، یارمەتی زۆر باش پێشکەش بکات.” ...

October 15, 2020

بە ئەسڵ خەڵکی گوندێکی شاری عامودام کە بە عەلی گۆڕان ناسراوە. ناوەکەی لە ڕوداوێکەوە هاتووە کە لە سەردەمی باوباوپیرانمدا ڕوویداوە. منداڵبووم، لە تەمەنی سیانزە ساڵیمدا ڕۆژێک لەگەڵ باپیرم و کۆمەڵێک سەرسپی گوندەکەدا دانیشتبووم. بە ڕێکەوت ئەو جارە میوانێکیان لەگەڵ بوو. میوانەکە پرسیاری دەربارەی ناوی گوندەکە کرد، ئیتر بەوجۆرە منیش گوێبیستی چیرۆکەکە بووم. گوایە کاتی خۆی ژنێکی گوندەکە لەسەر منداڵبوون بووە، بەڵام پێش ئەوەی منداڵەکە لە دایک ببێت گیانی سپاردووە. ئیتر لە گۆڕستانی نزیک گوندەکە بە خاکی دەسپێرن. ئەو شەوە خەڵکی گوندەکە تێبینی شتێک دەکەن کە لە گۆڕەکەوە دێتە دەر، بێ ئەوەی بزانن چییە. ئایا ئەمە جنۆکەیە یاخود مرۆڤە؟ زۆر ترساون و تا بەیانی وازیان لێهێناوە." "بۆ ڕۆژی دواتر زانیویانە کە منداڵەکە بە حیکمەتی خوا لە دایکبووە و ئەوەشی لە گۆڕەکەدا جولاوە و هاتۆتە دەر، منداڵەکە بووە. بەڵام ئەو سەردەمە زانستی پزیشکی بەم جۆرەی ئێستا پێشکەوتوو نەبووە تا بزانن منداڵەکەی سکی ماوە یاخود مردووە، ڕاستەوخۆ لەگەڵ دایکیدا خستوویانەتە ژێرخاک. منداڵەکە ژیاوە و ناوی عەلی بووە. ئیتر بەو جۆرە ئەو گوندە لەسەر ناوی ئەو منداڵە ناو نراوە و گۆڕانیش بە مەبەستی گۆڕەکە دێت. لەو کاتەوە ئەم چیرۆکە لە بیرمدا ماوەتەوە، بەڵام ئێستاش نازانم، ئایا ڕاستییە یاخود تەنها خورافە و ئەفسانەیە؟ بەڵام ئیتر بووە بە شتێکی دەماودەم و تا ئێستا باسدەکرێت." ...

October 14, 2020

"لە دیمەشقی پایتەختی سوریا دەژیاین. کاتێک جوڵانەوەی بەکۆمەڵی گەلی سوریا دەستیپێکرد، گەڕاینەوە شارەکەی خۆمان، دێریک. دوای مانگێک لە گەڕانەوەم، کاریگەربووم بە یەکەکانی پاراستنی ژنان YPJ . ئەوکاتە لە سەرەتای دامەزراندندا بوون. بڕیارمدا پەیوەندی بە کوڕێکی ماممەوە بکەم، کە ئەوکات ئەو چووبووە ناو ڕیزەکانی یەکەکانی پاراستنی گەل YPG ەوە. بۆ ئەوەی منیش بەشێک بم لە بەرگریکردن لە شارەکانی خۆمان لە بەرامبەر هێرشەکانی جەبهەی نەسرە. لە سەروبەندی شەڕەکانی کە بەشداریمان تێدا دەکرد، لە کۆتاییەکانی ساڵی ٢٠١٣، لەگەڵ هێزەکانی نەسڕە لە جەزعە کەوتینە شەڕێکی کاولکار و لەو کاتەدا زۆر بە خراپی برینداربووم. بەهۆی ئەوەوە دواجار قاچێکم لە دەستدا." "دواتر بە ناچاری بڕیارمدا قاچی دەستکرد لەپێبکەم. دوای ئەوەی ماوەیەک قاچە دەستکردەکەم بەکارهێنا، بیرم لەوە کردەوە کە خۆم فێری ئەم پیشەیە بکەم. لە ڕێگەی سەنتەری پەلی دەستکردەوە کە سەر بە مانگی سوری کوردی بوو، توانیم دەستپێبکەم و ئەوە بۆ ماوەی چوار ساڵ و نیو دەبێت لێرە کاردەکەم. لە ئێستادا بوومەتە ڕاهێنەریش، زۆر هەستێکی جیاواز و خۆشە کاتێک کە پەلێکی دەستکرد بۆ کەسێک دروستدەکەم و ڕایدەهێنم چۆن ڕێبکات، یاخود چۆن هەڵسوکەوتی پێوە بکات، دەبینم هیواو ژیانێکی نوێی بۆ دەگەڕێتەوە. خۆم ڕووبەڕووی گاڵتە و توانجی زۆر بوومەوە کە قاچە دەستکردەکەم بەکاردەهێنا، بەڵام چاوپۆشیم لێکرد و بڕیارمدا خۆم بسەلمێنم. بۆ ئەوەی بمبە نموونە و هیوا بۆ ئەو ژن و کچانەی کە شەڕڤانن و لە گۆرەپانی جەنگدان." ...

October 13, 2020

"هەولێرم زۆر خۆشدەوێت، بەڵام حەزم لەو هەموو بینا و باڵەخانە و بلۆک و سەب و کۆنکرێت و ئاسنە قورس و گران و زەبەڵاحانەی شار نەبوو. بێزاریم لەو شتانە، هۆکارێک بوو بۆ ئەوەی ئەو بیرۆکەیەم بۆ بێت. بیرۆکەی دروستکردنی شوێنێکی ئەوها بە دار...

October 12, 2020

"ماملێ دەگەڵ خەڵكدا دەژیا، شەو و ڕۆژ لە باغان و لە شاخان، لە كۆڕان و لە مەجلیسان. زۆر خۆمانە و زۆر خۆماڵی بوو، ھەتا مابوو دەگەڵ گەورە و بچووک یەکجۆر دەدوا، زۆر بە بزە و زۆر بە مەتانەت و پیاوێكی ماقوڵبوو. ئەگەر منداڵێكیش داوای گۆرانی لێكردبا بۆی دەگوت و دڵی نەدەشكاند، زۆر مرۆڤێکی سادە و مەجلیس خۆشبوو دەگەڵ گەنجان گەنج بوو و دەگەڵ پیران پیر. بنەماڵەی ماملێ ھەموویان لە سەرەتاوە تاکو ئێستا دەنگێكی پڕ جۆش و خرۆش و زوڵاڵیان ھەبووە و هەیە. ھەر ئەوەش بووە ھۆی ھاندانی ھونەرمەند ماملێ كە ھونەر بكات بە ھاوڕێی خۆیی و ببێت بە یەکێک لە شۆڕەسوارانی ھونەری كوردی. كاتی خۆی لە منداڵیدا بابی منداڵەكانی بە ڕیز دانابوو و ھەموویانی فێری گۆرانی گوتن كردبوو، ھەر بەو ھۆیەشەوە كاتێك لە ماڵێ كوڕەكان لە تەمەنی منداڵیدا گۆرانیان دەگەڵ دەگوتەوە، فێری دەكردن بە جوانی چۆنا و چۆن گۆرانی بڵێنەوە و كێشەكانی پێ دەگوتن. حەتا دەگەڵ چالاكی كوڕم چەن نەواریان پڕكردۆتەوە و ئێستاش ھەر ماون. مامۆستا یەكەم گۆرانی خۆی لەساڵی ١٩٣٨ی زایینی بە ناوی ڕۆیی بەجێی ھێشتم، بەشێوەی فەرمی تۆمار كرد." "زیاتر لە چل ساڵ لەگەڵ ھونەرمەند ماملێ ژیاوم. سەدان یادەوەریمان پێكەوە ھەیە و ھەموو كات شانازی بەوە دەكەم كە خێزانی ھونەرمەند ماملێ بووم. زیاتر لە چل ساڵ لەگەڵ ئەوھونەرمەندە گەورەیە وەكو ھاوبەش و ھاوژیان كاتەكانی خۆمان پێكەوە بەسەربرد. شانازی بە دانە بە دانەی ھەموو ئەو ڕۆژانە دەكەم، خۆشترین و بەختەوەرترین ساتەكانی ژیانی من پێكەوە بوون دەگەڵ ئەو ھونەرمەندە بوو. خەڵك زۆرم ڕێز لێدەگرن، بەڵام ھیچی نابێتە ئەوەی كە ئەو ئێستا لە ژیانمدا بووایە ھەموو كات ماڵمان پڕ لە میوان بوو، كە چی ئێستا ماڵم چۆل و ھۆڵە، ماڵم بێ ھەموو كەسە. جێگای بەتاڵی ھاوژینم بەھیچ پڕنابێتەوە." ...

October 11, 2020

"تاکە خوێندکاربووم لەناو هەموو بەشە ناوخۆییەکانی زانکۆ مەکینەی دروومانم لەگەڵ خۆم بردبوو بۆ ناو بەشی ناوخۆیی. سەرەتا زانکۆ زۆر ڕێگرییان لێدەکردم، بەڵام من هەر سوربووم لەسەر بردنی مەکینەکەم و بە پارەیەکی زۆر ڕەمزی خەیاتیم بۆ کچانی بەشە ناوخۆییەکە دەکرد، ئەوانەی کە دەستیان کورتبوو بێبەرامبەر هاوکاریم دەکردن. چونکە ئەو خوێندکارانەی لە بەشی ناوخۆیین، خەڵکی ئەو شارە نین و هیچ شارەزانین، وە خەرجییان زۆر دەڕۆیشت. بۆ من بەرگدروویی بەشێکە لەژیانم، نەمهێشتووە مەکینەکەم لێ دوربخرێتەوە. لەدوای ئەوەی کە زانکۆم تەواو کرد، هاوڕێیەکی خۆمم فێری دروومان کرد. تا لەدوای من هاوکاری خوێندکارەکان بکات. ئێستا ئەمەم وەک کلتور لێکردووە، ئەویش دەبێت لەدوای خۆی کەسێک فێربکات، تا ئەم ڕێچکەیە بەردەوام بێت. چونکه خوێندکارەکان زۆر پێویستییان پێیەتی. ئێستاش کە زانکۆم تەواوکردووە بەردەوامم لە پیشەکەی خۆم و خاوەن دوکانی خۆمم. کاری بەرگدروویی دەکەم و کۆمەڵێک خوێندکارم هەیە فێری دروومانییان دەکەم. سەرباری ئەمەش کتێبێکم نوسیووە لە بواری درووماندا و تەنها چاپکردنی ماوە." ...

October 11, 2020

"وا بۆ حەفتاودوو ساڵ دەچێت ئەم کارە دەکەم. وەستاکەم ئەرمەنی بوو، کاتێک تەمەنم هەشت ساڵان بوو، لەلای ئەو دەستبەکار بووم و کارم بۆ ئەو دەکرد. هەر لەویشەوە فێری کارەکە بووم. کاتێک بە تەواوی فێربووم، وەستاکەم لە ماردین ڕۆیشت و کۆچیکرد. ئیتر بەو جۆرە ئەم پیشەیە لە دەستی خۆمدا مایەوە. وەستاکەم پیاوێکی بەسۆز و مرۆڤێکی باشبوو، ڕاستە ڕەنگە بیروباوەڕمان جیاوازبووبێت، بەڵام ئێمە هەموومان مرۆڤین و پێکەوە لەسەر ئەم زەوییە دەژین. زۆری خۆشدەویستم، لەدوای ئەوەی کۆچیکرد من بەردەوامیم بە پیشەکەدا، تەنها کترییەک و کوپەڵەیەکی ئاو و تەنورێکم هەبوو. بەردەوام شتم دروستدەکرد و دەمفرۆشت. چەندین شاگرد لەگەڵمدا کاریان دەکرد، بەڵام وردە وردە هەمووان ڕۆشتن و هەندێکیان بەرەو شارەکانی ڕۆژهەڵات کۆچیانکرد، هەندێکیان دەستبەرداری کارەکە بوون، هەندێکیان دەستیان بە کاری دیکە کردوو و دەوڵەمەند بوون. ئێستاش کە دەمبینن، پێم دەڵێن "هەر سەرقاڵی قوڕکاریت؟". من کارەکەی خۆمم خۆشدەوێت، من نامەوێت دەوڵەمەندبم، ڕۆژان چۆن دێن و دەڕۆن، من سوپاسگوزارم. ئێستا کەس نییە ئارەزوو بکات ئەم کارە فێربێت، بەرە بەرە ئەم پیشەیە بەرەو نەمان دەچێت و ئەوەش زۆر دڵتەنگم دەکات." ...